Bugün sizlere Erzurum Kongresine Tunceli’nden gelerek katılan Diyap Ağa’dan ve Mustafa Kemal’in bu kette yaşadığı ilk’lerden bahsedeceğim.
Ünlü milis komutanı, Dersim’den Diyap Ağa,Kongreye bizzat katılmıştı....
Ama daha önce Milletin kaderini belirleyen Erzurum Kongresine katılan delegelerin geldikleri yerler hakkında belgi verelim.
Erzurum Vilâyeti Merkez Kazası’dan olmak üzere; Narman Kazası, Tortum Kazası, İspir Kazası, Hınıs Kazası, Hasankale Kazası, Van Vilâyeti Merkez Kazası, Ayıntab Vilâyeti, Bitlis Vilâyeti Merkez Kazası, Siirt Merkez Kazası, Elaziz Vilâyeti, Kars Vilâyeti, Erzincan Sancağı Merkez Kazası, Kuruçay Kazası, Pülümür Kazası, Refahiye Kazası, Tokat Kazası, Zara Kazası, Niksar Kazası, Sivas Vilâyeti, Alucra Kazası, Divriği Kazası, Karahisar-ı Şarki Kazası, Mesudiye Kazası, Koyulhisar Kazası, Reşadiye Kazası, Suşehri Kazası, Giresun Kazası, Ordu Kazası, Gümüşhane Merkez Kazası, Kelkit Kazası, Şiran Kazası, Trabzon Vilâyati Merkez Kazası, Of Kazası, Maçka Kazası, Tirebolu Kazası, Vakfıkebir Kazası, Sürmene Kazası, Rize Merkez Kazası, Rize Pazar, Yusufeli Kazası, Karakilise,Eleşkit Kazası, Diyadin Kazası, Bayburt Kazası ve Beyazıt Sancağın’dan seçilmiş delegeler Erzurum’a gelmişti.
*
Diyap Ağa Dersimliydi, Zaza’ydı ve Mustafa Kemal’in dostuydu.
Öte yandan Koçgiri ve Şeyh Sait isyanlarına karşı çıkmasıyla bilinmekteydi...
O da Tunceli’nden buraya gelmişti.
*
Mustafa Kemal, Erzurum’a geldiğinde doğduğu ve nüfusuna kaydolduğu şehir Selânik, işgal altındaydı...
Erzurum Kongresine Merkez Delegesi olabilmek için Erzurum nüfusuna kaydomak gerekiyordu.
O da Aşağı Mumcu nüfusuna kaydoldu.
Çok sevdiği askerlikten istifa etti ve bu şehirde Sine-i Millete döndü.
Kongre Başkanı oldu, ilk Milletvekili seçildi, bu sıfatla İstanbul’da toplanan Meclis-i Mebusan’a çağrıldı.
Heyet-i Temsiliye Başkanı seçildi, Sivas Kongresi’ne Erzurum Delegesi olarak katıldı...
Bir Şehir için bu kadar onur az değildi...
*
Erzurum Kongresi’nin en önemli kararı hiç kuşku yok ki Manda ve Himayenin kesin reddi ile,
Milli İrâde’nin ön plana çıkarılmasıydı...
İşte yarın Milli İrade’nin bayramı kutlanacak.
23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi’nin açılışı da Milli İrâde’nin terennümü değil miydi?..
*
Erzurum’da 57 gün kalan Mustafa Kemal, 9 kişiden oluşan ve Kongre sonunda seçilen Heyet-i Temsiliye Başkanı ve Erzurum Delegesi olarak Sivas’a doğru hareket etti.
*
Kısaca bu vatan bize piyangodan çıkmadı.
Türk’üyle, Kürt’üyle, Zaza’sıyla, Laz’ıyla ve Çerkez’i;
Alevisi ile Sünnisi ile Millet İrâdesini birlikte tesis ettik.
Yarın: ‘VE, EGEMENLİK MİLLETİNDİR...’
